برخی تغییرپذیری های فیزیولوژیک و بیوشیمیایی بذرهای کنجد (sesamum indicum) در شرایط مختلف نگهداری

کنجد از گیاهان روغنی بسیار مهم بوده که به علت درصد روغن بالای بذر آن در شرایط نگهداری دچار زوال شده و بنیة آن کاهش می یابد. در همین راستا آزمایشی در سال 1390 در آزمایشگاه بذر پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران انجام گرفت. این آزمایش به صورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار 50 بذری، با چهار سطح رطوبت بذر 5، 9، 13 و17 درصد و دمای انبارداری 5، 15، 25، 35 و 45 درجة سلسیوس و زمان (صفر، یک، دو، سه چهار، پنج و شش ماه) اجرا شد. پس از اعمال این تیمارها، بذرها به شرایط جوانه زنی استاندارد منتقل شدند و آن گاه شاخص های جوانه زنی و بنیة بذر ارزیابی شد. در مرحلة بعد از بین تیمارها، چهار تیمار گزینش شد و پس از استخراج روغن و تهیة متیل استر توسط دستگاه رنگ نگاری (کروماتوگرافی) گازی تغییرپذیری های اسیدهای چرب آنها اندازه گیری شد. نتایج تجزیة واریانس نشان داد که تأثیر متقابل سه گانة دما و رطوبت بذر و زمان بر صفات درصد جوانه زنی کل، سرعت جوانه زنی و شاخص بنیة بذر در سطح 1 درصد معنی دار شد. با افزایش زمان انبارداری هدایت الکتریکی افزایش یافت. تأثیر زوال بذر بر ترکیب اسیدهای چرب بذر در سطح 5 درصد معنی دار شد. با افزایش زوال بذر اسید های چرب پالمتیک، استئاریک و لینولنیک افزایش و اسیدهای اولئیک و لینولئیک کاهش یافت. بیشترین درصد اسید چرب لینولنیک مربوط به تیمار بذرها با رطوبت 13 درصد، دمای 15 درجة سلسیوس و مدت زمان پنج ماه انبارداری بود که نسبت به شاهد 83/71 درصد افزایش یافت.